آموزش قدیم
- مکتب‌خانه‌های مستقر در مرکز شهر کاکی
قدیمی‌ترین مکتب‌خانه‌ای که اخبار آن به ما رسیده است مکتب‌خانه منسوب به حسین‌خان است. نقل است مرحوم حسین‌خان که خود تحصیل کرده شهر نجف اشرف، در کشور امروزی عراق بوده فعالیت علمی زیادی در منطقه کاکی داشته است. تا آنجا که اخباری موثق در دست است مبنی بر این که ایشان در روزگار حکمرانی‌اش، اقداماتی عملی در تعلیم و تربیت دختران منطقه تحت امر خود انجام داده است: سید بهمنیار بردخونی معروف به مفتون در کتاب کشکول خود نوشته است که حسین خان دستور داد که در ضلع شمالی قلعه کاکی، خانه‌ای را تعمیر کردند و به شیخ ابول گزدرازی، پدربزرگ حضرت آیت‌الله حاجی میرزا جواد نمازی (رضوان الله تعالی علیه) امر نمود در آنجا مکتب بگذارد و دخترها را تعلیم دهد.
یکی دیگر از مکتب‌خانه‌های قدیمی شهر کاکی، مکتب‌خانه ملا عبدعلی فاتحی مجرد[1] (رحمه‌الله‌علیه) بوده است. وی در مکتب‌خانه‌اش فقط قرآن آموزش می‌داد. شیوه تدریس نیز سنتی و مبتنی بر هجیوه بود. ملاعبدعلی در کنار آموزش مکتبی، به طور خصوصی آموزش روضه‌خوانی سنتی نیز انجام می‌داده است.
اصل ملاعبدعلی از مردم بادوله بوده است و برای آموزش قرآن به کاکی دعوت شده بود. تحقیقات نشان می‌دهد که افراد دیگری نیز بوده‌اند که از آبادی‌های مجاور برای آموزش قرآن به کاکی روی نموده‌اند. یکی از این افراد، عابد دائم‌الذکر ملامحمدحسن نصیری (رحمه‌الله‌علیه) بوده است که از روستای تلخو بدین جا می‌آمد. وی به مدت شش سال در کاکی به تدریس پرداخت و علاوه بر آموزش روخوانی قرآن، کتاب‌های دیگر از جمله شاهنامه فردوسی و نصاب صبیان را نیز آموزش می‌داد. یکی از شاگردان وی، عارف جلیل‌القدر، مرحوم حاج‌سیدمحمدامین حسینی فاطمی فرزند حاج‌سیدرضا است.حاج‌سیدمحمدامین زمانی نیز در محضر ملاعبدعلی به آموختن قرآن مشغول بوده است.
یکی دیگر از مکتب‌دار ساکن شهر کاکی که نامش در خاطرها مانده مرحوم ملاعالی احمدی مشهور به ملاعالی بن محمدِ رضا است که گاهی در منزل شخصی خود و گاهی در مکانی دیگر قرآن را به روش سنتی تدریس می‌کرد. غالب قرآن‌خوانان متولد دهه 40 و 50 قرن گذشته شهر کاکی، دوره‌ای شاگرد مکتب‌خانه وی بوده‌اند.
مکتب‌خانه دیگری که از آن یاد شده مکتب‌خانه زایرحیدر محمدی فرزند زایرمحمد (رحمه‌الله‌علیهما) بود که به نوعی آموزش خصوصی می‌داد. از شاگردان این شخص می‌توان به افرادی همچون حاج‌شیخ احمد عابدی، سیدمرتضی حسینی، حاج سید عبدالله حسینی ،حاج سیدابوالحسن حسینی و حاج شیخ حسین حیدری را یاد کرد.
حاج شیخ احمد عابدی از جمله کسانی است که در سال 1342 تا 1352 در مسجد جامع (مسچد قدیمی شهر در ضلع غربی حسینیه اعظم ) اقدام به راه اندازی مکتبی برای آموزش قرآن نمود. شاگردان ایشان از خانواده سادات بودند که از جمله آنها می‌توان به آقایان سیدمحسن پورفاطمی، سیدمجتبی پورفاطمی (فرزندان حاج سید حسین پورفاطمی) و حاج سید اسماعیل فاطمی یاد کرد.
مکتب‌خانه دیگری در دهه 50 توسط حاج سیدحسن حسینی، مشهور به آقاحسن بن آقاغلامحسین تأسیس شد که به همان سبک و سیاق به آموزش قرآن می‌پرداخت.
مکتب‌خانه حاج‌شیخ حسین حیدری یکی دیگر از مکتب‌خانه‌های قابل توجه بود. مکتب‌خانه اخیر به علت استفاده از گچ و تخته‌سیاه از سایر همتایان خود ممتاز بود. این تفاوت نشان دهنده تأثیر مدارس نوین بر سبک کار مکاتب سنتی بود.
از مکتب‌دار دیگری به نام سیداسماعیل حسینی نیز یاد شده است که اطلاعات مربوط به آن ناچیز است.[2]
- مکتب‌خانه محله ریگدان
در سال 1350خورشیدی در محله ریگدان بنا به سفارش حجه‌الاسلام حاج آقا سیدمصطفی حسینی -از تحصیل کردگان حوزه علمیه نجف- و تاکید برادر بزرگوارشان، حاج سید مرتضی حسینی، مکتب‌خانه‌ای توسط حاج سید ابوالقاسم حسینی مشهور به حاج سید ابول با هدف آموزش قرآن تأسیس شد. برجستگی کار ایشان در تداوم طولانی مکتب‌خانه وی است که به مدت 22 سال پیاپی قرآن را به نوباوگان محله ریگدان آموزش داد. شاید پیش از تاریخ تأسیس مکتب‌خانه ریگدان، مردم این محله فرزندانشان را به مکتب‌خانه‌های شهر کاکی می‌فرستاده‌اند؛ همانطور که تا پیش از تأسیس دبستان در محله ریگدان، دانش آموزان آن به کاکی تردد می‌کردند.
- مجلسی حاج سیدحسین حسینی
حضرت آیت‌الله حاج سیدحسین حسینی (رضوان‌الله تعالی‌علیه)در منزل خود موسوم به مجلسی علاوه بر پذیرایی از مهمانان، مجالس بحث علمی نیز برگزار می‌کرد اما چون برگزاری جلسات از روی نظم خاصی نبود نمی‌توان عنوان «مدرسه علمیه» را بدان اطلاق کرد بلکه همان بهتر که این مجالس را معادل کلاس‌های رفع اشکال قلمداد کنیم.
- ساماندهی مکتب‌خانه‌ها
در دهه هفتاد، مکتب‌خانه‌ها سازمان یافته شدند. در سال 1365خورشیدی «کانون قرآن» توسط حاج احمد زارعی، از فعالین فرهنگی تاسیس شد و کل مکتب‌خانه‌هایی که در کاکی و روستاهای اطراف فعالیت می‌کردند را تحت لوا قرار داد. پس از آن مکتب‌خانه‌های سنتی به آرامی برچیده شد و مدارس با برگزاری کلاس‌های تابستانی وظیفه آموزش قرآن را بر عهده گرفتند.
در سال 1387خورشیدی، کانون قرآن کاکی به مدرسه جنات‌النعیم کاکی تبدیل شد که تا به امروز برپاست. این مدرسه زیر نظر اداره تبلیغات فعالیت می‌کند.
[1] – پدر مرحوم علی رستگار مجرد (یعنی پدربزرگ رسول، ماندنی، موسی، حمزه و حسین رستگارمجرد).
[2] – فاطمی، سیدعلی اکبر، سید و سادات (سیریدر زندگی مرحوم سید محمدامین فاطمی)، قم: موعود اسلام، 1395، ص54.